Có nên bao cấp lòng yêu nước(*)

(*)Chủ blog tôi vừa nhận được e-mail của một người bạn-TS Phạm Gia Minh- một thành viên của nhóm mà chúng tôi gọi đuà là "Coffee Club". Thấy bài viết đề cập đến một chủ đề khá thú vị nên tôi xin mạn phép tác giả được post lên blog này để có thêm bạn đọc.
Quả thực có rất nhiều cách nhìn và góc độ nhìn về đất nước của chúng ta của ngày hôm nay. Nhưng có lẽ không thể và không nên bỏ qua những kinh nghiệm của quá khứ, đặc biệt là quá khứ gần đây. Và điều quan trọng hơn cả là phải biết dứt khoát từ bỏ những gì đã rõ mười mươi là là sai lầm ấu trĩ.

Với cách đặt vấn đề như vậy, chủ blog tôi trộm nghĩ, bài viết của TS Phạm Gia Minh cho thấy cách lập luận chặt chẽ giữa lý luận và thực tiễn: Lâu nay một bộ phận lớn dân ta vẫn quen chờ xem Đảng và Chính phủ chủ trương như thế nào trước mọi hành động dù là vô cùng ngang trái của phía Trung Quốc. Rất nhiều người vẫn cho rằng đó là việc của Đảng và Chính phủ...., mình là dân thì không việc gì phải lo lắng (?) Thật đáng buồn rằng khi giặc đã đến nhà mà vẫn phải chờ cấp trên cho lệnh đánh hay đàm thì e rằng ngay cả cái mạng sống cũng không giữ được, huống chi là giữ cái nhà (?). 

                            CÓ NÊN BAO CẤP LÒNG YÊU NƯỚC ?

Nhắc đến cụm từ “ cái thời của cơ chế quan liêu , bao cấp “ hẳn những ai ở độ tuổi trên

40 vẫn còn nhớ cảnh xếp hàng cả ngày chỉ để mua mấy lạng thịt hay cân gạo v.v…

theo tem , phiếu . Cán bộ hay thường dân đều được quy định tiêu chuẩn được mua bao

nhiêu lương thực, thực phẩm và các loại nhu yếu phẩm khác tùy theo cấp bậc với mức

giá do nhà nước quy định . Hàng ngũ cán bộ nhà nước thì được phân ra làm mấy cấp ,

chẳng hạn A – cán bộ cao cấp, hàm bộ trưởng trở lên, B- cán bộ cỡ thứ trưởng , C- cỡ

đứng đầu vụ , viện , còn thấp hơn thì là D, E .Dân thì được hưởng loại tem phiếu có

chữ N . Cưới hỏi hay ma chay cũng được nhà nước quy định bằng những tiêu chuẩn cụ

thể.

Hàng hóa thì thiếu nhưng sản xuất , lưu thông lại bi “ngăn sông , cấm chợ “ và động

lực mang tính bản ngã của con người là mưu cầu cho bản thân lợi ích vật chất và tinh

thần đã không được tính đến , thậm chí còn bị ngăn cấm hoặc ít ra là cũng bị cản trở bởi

sự cào bằng ai cũng như ai. Kết cục như thế nào và vì sao phải có công cuộc Đổi mới,

chúng ta ai cũng đã rõ , rõ tới mức là ngày nay rất ít người muốn quay lại cái thời bao

cấp mông muội , trái với quy luật tự nhiên ấy nữa.

Đã là quy luật thì phải qua một quá trình nhận thức , tìm hiểu, thậm chí là va đập phũ

phàng con người ta mới “ ngộ” ra . Suốt thời bao cấp chúng ta đã không hiểu ít nhất là

hai quy luật sau :

Con người bình thường ( chưa nói tới con người có giác ngộ cao, được giáo

dục và tu luyện đặc biệt ) trước tiên luôn hành động mưu cầu lợi ích vật

chất và tinh thần cho bản thân. Đặc điểm này là nền tảng cho lý thuyết “

bàn tay vô hình” của kinh tế thị trường. Xét toàn diện hơn , nhu cầu của con

người được thể hiện theo sơ đồ Maslow bao gồm 5 cấp bậc : 1. thỏa mãn

nhu cầu cơ bản về cơm ăn áo mặc, nhà ở…2. nhu cầu được an toàn về thân

thể và tinh thần 3. nhu cầu về xã hội ( tham gia vào các hoạt động cộng đồng, tổ chức tập thể , hội đoàn, học tập v.v…4. nhu cầu được tôn trọng

trong xã hội 5. nhu cầu được thể hiện năng lực , phẩm giá và sự sáng tạo

cống hiến cho xã hội.

Trong đời sống xã hội và hoạt động kinh tế các mối tương tác nảy sinh trong

quá trình vận động , phát triển nói chung là phức tạp ( các nhà khoa học hệ

thống tạm gọi đặc điểm này là tính “ phi tuyến tính và bất định” thậm chí

nhiều khi còn “ đa vòng “ – tức là không thể phân biệt đâu là nguyên nhân ,

đâu là kết quả vì hai khái niệm này luôn luôn hoán đổi vai trò ) .. Do vậy

ý tưởng mang tính bao cấp, đó là tập trung toàn bộ quá trình thu thập, xử

lý thông tin và ra quyết định từ một trung tâm chỉ là một ảo tưởng , mặc dù

đó là một ảo tưởng ngọt ngào và hấp dẫn trước khi bị va đập với thực tiễn

khắc nghiệt đòi hỏi phải thực hiện phân cấp hoặc “mạng lưới hóa “ các hoạt

động. Thực chất đây là quá trình dân chủ hóa xã hội xét theo mọi khía cạnh.

Khi trả lại cho con người cái quyền được tự do quyết định lựa chọn mục đích phấn đấu

của bản thân cũng như phương cách để đạt mục đích đó thì xã hội sẽ phát triển đúng

quy luật, nhà nước không còn phải bao cấp như trước để có thể tập trung vào việc đề

xuất ra những chính sách điều hành vĩ mô sáng suốt và giám sát thực thi chúng có hiệu

quả.

Một cách logic , từ bỏ cơ chế bao cấp trong hoạt động kinh tế sản xuất vật chất ( hạ

tầng xã hội ) ắt phải dẫn đến những thay đổi phù hợp trong các lĩnh vực thuộc phạm

trù chính trị, tâm linh hay văn hóa- xã hội v.v…( thượng tầng kiến trúc) . Ở đây những

bước đi sao cho phù hợp là cả một nghệ thuật , nó đòi hỏi những nhà lãnh đạo đất nước

phải có tâm sáng, trí đầy và bản lĩnh như trời biển. Nói tóm lại , sự xóa bỏ bao cấp

trong các lĩnh vực ở thượng tầng kiến trúc là cái điều tất yếu phải thực hiện một cách

thận trọng, khoa học nhưng kiên quyết, đúng thời điểm vì chúng ta không ai muốn xã

hội rơi vào cảnh hỗn loạn.

Những ngày này, khi làn sóng phản đối nhà cầm quyền TQ có những hành động vi

phạm thô bạo chủ quyền lãnh hải Việt nam và một số nước ASEAN, nhiều tầng lớp

nhân dân từ các nhà trí thức có tên tuổi đến các bạn thanh niên , sinh viên , công nhân,

nông dân …với nhiệt huyết yêu nước nồng nàn và ý thức bảo vệ tương lai dân tộc đã

xuống đường tuần hành một cách ôn hòa để đồng bào cả nước cùng thế giới thấy được

tinh thần đoàn kết, ý chí quật cường “ không có gì quý hơn Độc lập, Tự do” của chúng

ta mỗi khi sơn hà nguy biến . Thiết nghĩ, đó là hành động đáng được trân trọng và động

viên . Tuy nhiên ở đâu đó vẫn có ý kiến rằng “ việc ngoại giao với nước ngoài đã có

nhà nước lo, nhân dân khỏi phải can dự vào cho thêm rách việc …” .

Nếu những lời khuyên can trên từ miệng một người dân thì tôi đánh giá người ấy là vô

cảm trước vận nước và kém cỏi . Còn nếu là ý kiến của quan chức nhà nước thì có lẽ

tư duy bao cấp trong đầu người đó hẳn còn rất nặng nề, chưa hề được gột sạch dù thực

tiễn cuộc sống ngày hôm nay đã khác trước, rất khác trước.

Không thể có chỗ đứng cho cơ chế bao cấp đối với lĩnh vực thiêng liêng nhất trong trái

tim và khối óc mỗi người Việt chúng ta , đó là lòng yêu nước . Bởi lẽ biển cả trí tuệ

và lòng dũng cảm của nhân dân bao giờ cũng vô địch, nó có thể đưa cả con tàu vượt

ngàn trùng nhưng cũng có thể lật thuyền ngay cả nơi nước cạn .

Bài do tác giả TS Phạm Gia Minh gửi từ Thành phố Hồ chí Minh 3/7/2011

--------------

Trần Kinh Nghị