Lạm bàn về căn bệnh dối trá ở Việt Nam

Đọc Nghị quyết TW 4 khóa XI  thấy đồng chí Tổng Bí thư quả  là "danh bất hư truyền" về tài phân tích, tổng kết, báo cáo. Bản Nghị quyết không dài lắm nhưng nêu lên được rất nhiều khuyết điểm … Lời văn cũng rất hay ho...đến nỗi cánh hưu trí chăm chú lắng nghe, đọc suốt ngày đêm, có những lúc ngồi thần trước màn hình TV ngắm diễn giả không khác nào giới trẻ ngưỡng mộ các “sao Việt” thời @. Thật đấy, chả là dù sao và ít nhất nó cũng giúp xả bớt tâm tư của người dân đang hồi vô cùng bức xúc. (Có thể  xem toàn văn NQ tại đây):

http://www.xaydungdang.org.vn/Home/vankientulieu/2012/4636/Mot-so-van-de-cap-bach-ve-xay-dung-ang-hien-nay.aspx
Tuy nhiên, nghĩ đi ngẫm lại, rằng hay thì thật là hay, nhưng có lẽ để thực hiện rốt ráo cái Nghị quyết này chắc sẽ còn tốn rất nhiều giấy mực và thời gian, không khéo hàng trăm tỷ đồng để phục vụ các ban bệ chuyên trách(?). Dư luận đang theo dõi  sát sao quá trình triễn khai NQ với những tâm trạng khác nhau.

Theo như Nghị quyết đã vạch ra,  khuyết điểm có ở mọi nơi, mọi cấp, mọi ngành lại còn kéo dài triền miên, nay đã đến hồi “đe dọa sự tồn vong của chế độ”. Tất cả cho thấy một sự thật đau lòng: Đảng đã đánh mất lòng tin nơi quần chúng nhân dân - một bảo bối của sự nghiệp cách mạng đã từng được Chủ tịch Hồ Chí Minh rất coi trọng với những lời cảnh báo từ rất sớm như “Dễ trăm lần không dân cũng chịu, khó vạn lần dân liệu cũng xong” và “Đẩy thuyền là dân thì lật thuyền cũng là dân”.

Đành rằng cái gì mất đều có thể lấy lại, nhưng cũng có những thứ không thể lấy lại, hoặc lấy lại cũng khó mà nguyên vẹn, nhất là trong trường hợp mất lòng tin do động cơ vụ lợi cá nhân của người trong cuộc. Đời vẫn thế mà! Nếu nhìn nhận một sự việc không có mình trong đó thì thường bao giờ cũng có vẽ sáng suốt, công bằng, bác ái…Nhưng hể có mình trong đó là méo mó, vẹo vọ liền. Khi kiểm điểm chung thì nói vanh vách như thể khuyết điểm là của ai khác, chứ quyết không phải của mình; chỉ có thành tích là "của tôi" !. Thế nên dân gian có câu “Có ai tự vác đá ghè vào chân mình?” là do xuất phát từ thực tế muôn thuở này.  Nghị quyết vạch ra rất nhiều khuyết điểm nghiêm trọng, nhưng liệu có bao nhiêu người tự nhận mình có khuyết điểm nghiêm trọng đến mức phải từ chức? Phần lớn nội dung nói về chống tham nhũng quan liêu, nhưng liệu có mấy ai tự nhận mình tham nhũng, quan liêu? Trình độ yếu kém ư, liệu có ai tự nhận mình yếu kém và xin từ chức? Nhiều kẻ vi phạm, cố ý làm sai trái phè phè ra đấy không những không mất chức còn được chuyển sang những vị trí mới để tiếp tục làm sai và tiếp tục đục khoét công của ...Vì sao vậy?  Suy cho cùng đó chính là chủ nghĩa DỐI TRÁ đã ăn sâu bám rễ trong mỗi người và trong toàn bộ hệ thống chính trị của đất nước này. Nhưng dường như điều này chưa được gọi đích danh trong Nghị quyết lần này. Thiết nghĩ chính căn bệnh dối trá mới là đối tượng cần chỉnh đốn tận gốc rễ trước khi chỉnh đốn những vấn đề khác, vì đối trá cùng với tham nhũng đích thực là một "cặp song sinh" của chế độ.

Dối trá mới nghe tưởng không có gì nguy hại lắm, vì nó vốn dĩ là thói xấu của xã hội loài người chứ đâu của riêng ai! Nhưng ở Việt Nam bệnh dối trá có những đặc thù riêng. Nó bắt nguồn từ thời kỳ cách mạng giải phóng dân tộc và việc lập nên chế độ hoàn toàn mới mẽ do giai cấp công nông lãnh đạo nhưng bắt buộc phải sử dụng các thành phần tư sản và trí thức với trình độ học vấn khác nhau và quan niệm sống cũng khác nhau trong guống máy chính trị-kinh tế-xã hội của đất nước.Thật quả khó để mọi thành phần cùng tồn tại bên nhau nếu không dung túng thói giả dối, đạo đức giả hoặc trưởng giả. Đó là một bước"quá độ" không kém phần bi hài. Trãi qua nhiều biến cố lịch sử với những phong trào thi đua và những đợt đấu tố trong cải cách ruộng đất, nhân văn gai phẩm, cải tạo công thương, v.v...khiến xã hội bị xáo trộn, lòng người đảo điên. Những thời kỳ kinh tế khắc khổ kéo dài khiến con người ta trở nên bon chen và thủ đoạn. Tất cả tạo nên lối sống và tư duy phức tạp, thường  mang tính hai mặt, nói và làm không đi đôi với nhau. Trong thời kỳ bí mật những người cộng sản thường phải che dấu  tung tích của mình, kể cả phải thay tên đổi họ, tuổi tác, quê quán, thậm chí cả lai lịch bố mẹ, vợ con; trong nhiều trường hợp họ được “đặc cách” giữ kín những thông tin cá nhân, kể cả khi tham gia ứng cử, bầu cử hoặc khi đã nắm giữ một cương vị lãnh đạo quan trọng. Cách làm này là cần thiết trong thời kỳ bí mật, nhưng  là yếu điểm đối với một bộ máy công quyền trong thời bình. Đó là tình trạng không minh bạch về lý lịch cá nhân, kể cả tư cách đạo đức của người cán bộ từ cấp thấp lên cấp cao. Nó khuyến khích thói tự mãn và bao biện cùng với những thói hư tật xấu như tác phong gia trưởng, tệ sùng bái cá nhân, thói xu ninh, thủ đoạn câu kết, bao che lẫn nhau  để cầu lợi.  Thói “làm thì láo, báo cáo thì hay” và thói chạy theo thành tích vốn đã phát sinh từ thời kỳ XHCN ở miền Bắc cũng là những tác nhân gây ra căn bệnh dối trá. Cấp trên thích nghe lời hay ý đẹp, cấp dưới che dấu sự thật để được lòng cấp trên, do đó có những sự thật không bao giờ được nói tới. Và ngày nay dối trá đã  trở thành một lối sống ăn sâu bám rể trong toàn bộ xã hội mà ở đó ai không biết nói dối, không biết làm ẩu và không biết "ăn theo nói leo" thì không thể tồn tại. Người mắc bệnh dối trá mất cả cảm giác tự trọng để nhận ra lỗi lầm của mình hoặc nhận ra nhưng không chịu xin lỗi. Dối trá là môi trường dung dưỡng những kẻ bất tài, vô đạo đức nhưng thích làm quan. Dối trá là môi trường ẩn nấu tuyệt vời cho bọn tham nhũng. Dối trá là phương tiện trong tay những kẻ đương chức đương quyền để “sống mòn” với địa vị và quyền lực bất chấp lợi ích chính đáng lâu dài dân tộc.

Căn bệnh dối trá chính là nguyên nhân trực tiếp của tình trạng không minh bạch (ngôn từ thời hội nhập) trong hệ thống công quyền Việt Nam ngày nay. Tình trạng thiếu minh bạnh thể hiện trong mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa-xã hôi, giáo dục, an ninh quốc phòng, v.v…Đâu đâu cũng thấy tình trang thông tin mập mờ, không đầy đủ hoặc bị bóp méo sai lệch bởi chính bộ máy hành chính công rất đông mà không mạnh. Mỗi khi cần giải quyết một việc gì người dân phải chạy vòng vo để tìm kiếm mà cũng không có gì để đảm bảo. Có thể nói hài hước rằng ở Việt Nam mọi thứ đều giả, chỉ có dối trá là có thật!  Tại đây mọi đứa trẻ sinh ra đã bắt đầu phải hứng chịu hậu quả của sự dối trá. Chúng lớn lên, đi học và đi làm đều ngụp lặn trong môi trường dối trá và thiếu minh bạch. Hầu hết mọi người Việt lớn bé đều tin rằng nói dối là khôn khéo cho được việc(!). Xã hội đầy rẫy những “ma hồn trận” do sự dối trá gây ra từ đồ ăn thức uống đến nhữg công trình xây dựng  .Có thể nói không ngoa rằng căn bênh dối trá đã và đang làm hỏng mấy thế hệ người Việt, và giờ đây đang tấn công vào lợi ích sống còn của dân tộc bằng cách phá hỏng mọi kế hoạch phát triển của đất nước. Bởi lẽ, một khi khái niệm đúng/sai đã bị đánh lộn sòng thì  mọi chủ trương chính sách, mọi kế hoạch, dự án của nhà nước dù đúng/sai cũng bị nghi ngờ, thậm chí bị phá sản. Có lẽ chưa bao giờ người dân tỏ ra không tin vào mọi quyết sách của nhà nước như bây giờ sau khi họ đã học được những bài học cay đắng do sự dối trá gây ra. Nói cách khác, người dân đã bị lừa dối quá nhiều bởi những thực tế phủ phàng, từ lý thuyết đến thực hành, bằng rất nhiều những công trình xây dựng kém chất lượng do bị các nhóm lợi ích đục khoét tham nhũng . Tuy mới chỉ là bề nổi của tảng băng chìm nhưng những vụ tham nhũng như PU 18, Lã Thị Kim Oanh, ODA Hành lang Đông-Tây, những vụ nhượng bán rừng và hầm mỏ cùng với những vụ thất thoát bạc nghìn tỷ của Vinashin, Vinalines, Dung Quất và của hàng loạt  “anh cả đỏ” đang trên bờ vực phá sản khiến dư luận xã hôi hết sức bất bình và bất tín. Sự kiện rò nước tại con đập Sông Tranh 2 hiện nay là một ví dụ điễn hình của loại "tội phạm kép"- tham nhũng và dối trá. Người dân không mất lòng tin sao được trước hàng loạt những vụ việc như nói trên. Dù không có hình thức bỏ phiếu thăm dò dư luận, nhưng bằng trực giác cũng có thể thấy uy tín của Đảng và của giới lãnh đạo đã giảm sút nghiêm trọng đến mức nào; giảm sút bi đát đến mức có hiện tượng phổ biến là mỗi khi thấy vị lãnh đạo  A,B,C…  xuất hiện trên TV người xem lập tức chuyển kênh hoặc tắt máy cho bỏ tức! Đã lâu rồi không còn nữa câu chuyện kính trọng và thần tượng lãnh tụ, thay vào đó là những thái độ miệt thị rất bi hài. Đó là sự thật. Và sự thật này đang tăng lên một cách đáng kinh ngạc trên quy mô cả nước. 

Thiết nghĩ, để thực sự chỉnh đốn Đảng và chỉnh đốn thành công, nên chăng trong nhiều việc cần làm thì việc đầu tiên là phải chữa trị căn bệnh dối trá đang lan tràn ở đất nước này. Ví dụ, người dân không thể chấp nhận những ứng cử viên vào các chức vụ lãnh đạo mà lý lịch không rõ ràng, thậm chí cha mẹ đích thực là ai cũng không biết. Bộ máy công quyền không thể cứ tiếp tục dung nạp mãi những tấm bằng dỡm có được bằng tiền hoặc các thủ đoạn dối trá. Không thể nói mãi "chính quyền của dân, do dân, vì dân" trong khi vẫn tiếp tục "hành dân" từ những công vụ đơn giản hàng ngày như khai sinh, khai tử, đăng ký hộ tịch...Thật phi lý khi chính quyền nắm trong tay mọi quyền lực, chức năng mà không thể bảo vệ được người tiêu dùng trước vấn nạn hàng giả và thực phẩm độc hại lan tràn. Một vấn đề cấp thiết nữa là, phải đảm bảo quyền của mọi công dân Việt Nam được tiếp cận thông tin một cách rõ ràng, minh bạch về chủ quyền toàn và vẹn lãnh thổ, biển đảo của tổ quốc mình. Nghịch lý thay, bên cạnh Điều lệ đảng còn có đến 19 điều cấm đối với đảng viên mà không sao ngăn chặn được tệ nạn dối trá, trong khi đó lại cấm đảng viên cùng nhân dân đấu tranh vì công lý và tiến bộ xã hội (?)./.    

Trần Kinh Nghị